تأثیرسیاست های قومی و منطقه ای بر تحولات کزمانشاه(907هـ.ق1210هـ.ق)

چکیده مناطق مرزی ایران با تمدن کهن در طول تاریخ مرتب دستخوش تحولات سیاسی ـ نظامی و حتی اجتماعی شده اند. از آنجا که نواحی غربی ایران خصوصاً کرمانشاه و محال آن که از یک سو به علت هم جواری با سرزمین میان دو رود باستان و سپس شهر بغداد، موقعیت جغرافیاییش اهمیت یافت و از سوی دیگر به سبب وضعیت طبیعی منطقه، گروههای انسانی منطقه اهمیت یافت. گروههای انسانی که در طول قرن ها تحت تأثیر عوامل طبیعی وضعیت اجتماعی خاص خود را (عشیره ای ـ قبیله ای) حفظ کردند. در طول تاریخ ایران بعد از اسلام قرن ها منطقه و ساکنان آن در تشکیلات اداری سلاطین حاکم بر مملکت ایران جایگاهی نداشتند تا اینکه در عصر شاه اسماعیل دوم وقایع نگاران از حاکم مستقل کرمانشاهان سخن به میان می آورند از آن پس و به واقع از همان نخستین ایام سلطنت شاه اسماعیل صفوی طوایف ایلات کرد غرب ایران و بتدریج ایلات منطقه ی کرمانشاه به جریانات سیاسی ـ نظامی دولت صفویه وارد شدند. در اینجا پرسش قابل طرح این خواهد بود که چرا و چگونه کرمانشاه در عصر سلاطین صفوی وارد عرصه های سیاسی ـ نظامی ایران شد ؟ نقش سیاست های قومی ـ منطقه ای دولت های صفویه، افشاریه و زندیه بر تحولات منطقه ی کرمانشاه چگونه بوده است ؟ از آنجا که محدوده ی زمانی مورد بررسی، عصر غلبه و سلطه ی سران طوایف و ایلاتی است که با نفوذ در ارکان دولت ها و ارتش های تحت فرمان سلاطین سرانجام موفق به تأسیس حکومتهای ایلی میلیتاریسم (افشاریه و زندیه) شدند. عصری که سران طوایف یا خود به تشکیل دولت می پردازند (افشاریه و زندیه) یا با حمایت سران طوایف به قدرت دست می یابند. شاه اسماعیل صفوی در سال 907 با حمایت طوایف ترکمان آناتولی به سلطنت رسید بدین ترتیب گرچه خاندان صفوی، خاندانی ایل تبار نبودند اما هم در تأسیس و هم در تداوم حاکمیت خود به حمایت و فرمانبرداری سران ایلات ترکمان آناتولی متکی بودند گرچه اقدامات خودسرانه آنها موجب سرکوبی و به خدمت گرفتن نیروی سومی از طوایف ارمنی، چرکسی، قفقازی، عرب، کرد شد با گسترش رقابت های سیاسی ـ نظامی دولتمردان صفوی و عثمانی، تهاجمات مکرر طرفین به عراق عرب و شهر بغداد بر اهمیت نظامی کرمانشاهان و محال آن افزوده شد که این خود بر گرایش های سیاسی ـ نظامی ایلات منطقه ی کرمانشاه نسبت به سلاطین صفوی و عثمانی تاثیرگذار بود و موجب تهاجم مکرر سلاطین صفوی جهت سرکوب ایلات متمرد منطقه شد. در طول دوران حاکمیت حکومت های ایل تبار افشاریه و زندیه بر اهمیت نظامی منطقه افزوده شد خصوصاً از آن روی که زمان انعقاد قرارداد مرزی 1049 ایران و عثمانی، کرمانشاه خط مقدم جبهه ی درگیری های احتمالی ایران و عثمانی شد از این رو پادگانی نظامی در دو کیلومتری شهر جهت تجهیزات نظامی و توپخانه احداث شد. در تحولات تاریخ سیاسی ایران پس از مرگ نادر افشار به سبب وجود این پادگان، کرمانشاه وارد عرصه ی حوادث جانشینی نادر و غلبه ی کریم خان زند بر دیگر رقبای مدعی شد. پس از غلبه ی کریم خان بر رقبا کرمانشاه عرصه رقابت طوایف زند و خاندان زنگنه شد که به ناچار کریم خان پس از انتقال برخی طوایف کرد و وند به فارس و برگزیدن شیراز به پایتخت با ادامه حاکمیت خاندان زند بر کرمانشاه موافقت نمود. این پژوهش ضمن بررسی تحولات تاریخ ایران از عصر شاه اسماعیل تا تأسیس دولت قاجار (907- 1210) با توجه به روند تحولات تاریخی ایران به تاثیر این تحولات بر منطقه و گروههای انسانی ساکن آن می پردازد و نقش سیاست های منطقه ای سلاطین را بر سیاست های قومی منطقه مدنظر قرار داده و به این نتیجه می رسد که سیاست های قومی سلاطین بیشتر متأثر از سیاست های منطقه ای و جریانات سیاسی داخلی و منطقه ای است. روش مورد استفاده در پژوهش روش تاریخ تحلیلی است که در ضمن ارائه اطلاعات تاریخی مورد لزوم بر اساس منابع و منابع تحقیقی با تحلیل حوادث به بررسی و تفسیر حوادث موثر بر تحولات تاریخی کرمانشاه پرداخته می شود.